Γώγος Μπακόλας

Εκανε "καπάκια" με τους Τούρκους και πρόδωσε τους υπόλοιπους στη μάχη του Πέτα όπου σφαγιάσθηκαν κανονικά 600 φιλέλληνες που δοκίμασαν να φτιάξουν τον πρώτο τακτικό στρατό της Ελλάδας. Αυτά διατείνεται σε εβδομαδιαία ιστορική εκπομπή, αρκετά αιρετική η αλήθεια, γνωστός τηλεοπτικός σταθμός.
Ποιά είναι η αλήθεια και ποιό το ψέμα ?
Η ιστορία του Ελληνικού Εθνους γράφει τα εξής : Οπως φαίνεται από το γράμμα του Μαυροκορδάτου προς τον Κανακάρη (που ας σημειωθεί προέρχεται από το "Μυστικό Πρωτόκολλό" του της περιόδου Ιουλίου 1822-Ιανουαρίου 1823) ο Φαναριώτης πολιτικός δεν επιρρίπτει στον Μπακόλα την ευθύνη και οπωσδήποτε δεν τον θεωρεί προδότη. Ειχε τότε δημιουργηθή η γνώμη ότι υπεύθυνος για την καταστροφή ήταν ο παλαιός αρματολός του Ραδοβιζίου Γώγος που διευκόλυνε, δήθεν, τους Τούρκους να περάσουν προς την κορυφή του λόφου. Την άποψη αυτή συμμερίσθηκαν μερικοί από τους ιστοριογράφους του Αγώνος. Ο Τρικούπης δεν φαίνεται να πιστεύη ότι ο Μπακόλας υπήρξε προδότης στη μάχη του Πέτα και επισημαίνει το γεγονός ότι μετά τον αιφνιδιασμό που υπέστη πολέμησε σκληρά με τους άνδρες του εναντίον των Τούρκων.
Οπωσδήποτε ο Μπακόλας,όταν μετά την καταστροφή πληροφορήθηκε τις κατηγορίες που κυκλοφορούσαν εναντίον του, συναντήθηκε με τον Μαυροκορδάτο, ο οποίος, όπως φαίνεται και από το απόσπασμα της επιστολής του που παραθέσαμε, τον θεώρησε αθώο. Αδυνατώντας όμως ο Γώγος να μείνη σε ένα κόσμο που τον περιφρονούσε και τον μείωνε , απομονώθηκε για ένα διάστημα από τους άλλους και τελικά έλαβε τη δραματική απόφαση -ανεξήγητη και οπωσδήποτε κατακριτέα- να συμβιβασθή με τους Τούρκους και να τους υπηρετήση ως το τέλος της ζωής του. Αυτή του η ενέργεια ενίσχυσε την εντύπωση που είχε δημιουργηθεί την ημέρα της μάχης.
Αλλά η συντριβή των φιλελλήνων και των Ελλήνων στο Πέτα υπήρξε συνέπεια σειράς παραλείψεων και αμελειών. Η αναμφισβήτητη γενναιότητα των φιλελλήνων δεν ήταν αρκετή για τις συνθήκες του πολέμου, όπως είχαν διαμορφωθή στο Πέτα. Η έλλειψη συντονισμού των επιχειρήσεων ήταν επίσης σοβαρός λόγος της ήττας. Αυστηρότατος κριτής του Μαυροκορδάτου ο Σπηλιάδης, τον κατηγορεί γιατί τις ώρες εκείνες βρισκόταν ασφαλισμένος μακριά, στη Λαγκάδα : " Οτε οι ανδρείοι εκείνοι κατεκόπτοντο, μετά των Ελλήνων πολεμούντες τους Τούρκους, ο αρχηγός ήτο μακράν του πεδίου της μάχης, κατά μίμησιν των πλειοτέρων ολιγαρχικών, οίτινες, αν και στρατηγών φέροντες δίπλωμα, αφίστανται πάντοτε σχεδόν πόρρω των μαχών, και τινες έχουσιν ετοίμους τους ίππους των δια να φύγωσιν, άν οι στρατιώται των υπ' άλλων διοικούμενοι ηττηθώσι".
Επίσης χαρακτηριστικά είναι τα όσα γράφει για την ήττα των Ελλήνων στο Πέτα ο Βυζάντιος που ανήκει στην παράταξη, όσων πίστεψαν στην προδοσία του Μπακόλα. "Τοιαύτη εστάθη εκ προοιμίων η τύχη του σώματος τούτου του τακτικού συντάγματος του οποίου μόλις σχηματισθέντος το εν τρίτον έγινε παρανάλωμα της πλέον αισχράς προδοσίας, ήτις έβλαψε καιρίως τα ελληνικά πράγματα' καθότι η καλή έκβασις της μάχης ταύτης ήθελεν επιφέρει την άλωσιν της Αρτης, και ήθελεν ανοίξει μεταξύ της Ελλάδας και του Σουλίου τη συγκοινωνίαν' σχέδιον του οποίου αι ωφέλειαι ήσαν φανερώταται, αν ήθελεν ευδοκιμήσει".
Και ο στρατηγός Μακρυγιάννης στα απομνημονεύματά του: Ολοι οι αρχηγοί, οπούταν εκείνη την ημέρα εκεί, και οι στρατιώτες κάμαν τα χρέη τους. Λαμπρύνεται και δοξάζεται ο μακαρίτης Γώγος. Χάριτες του χρωστάγει η πατρίς' ως λιοντάρι πολεμούσε και ως φιλόσοφος οδηγούσε. Και ανάστησε την πατρίδα εκείνη την ημέρα."(Δεν εννοεί βέβαια τη μάχη του Πέτα).
Και αλλού : "Αφού ο Γώγος σύναξε τους νυκοκυραίγους και μίλησε και ακολούθησαν την εργασίαν του ο καθείς, έγραψε και εις το Σούλι, οπούταν του Αλήπασσα ασκέρια, Αρβανίτες, σύμφωνα με του Σουλιώτες και λέγαμεν όλοι ότι δουλεύομεν να βγάλωμεν τον δίκαιον Αλήπασσα (και αν έβγαινε αυτός ο σκύλος, ήμαστε χαμένοι, ότι όλη την Εταιρίαν μας την ήξερε, ότι την πρόδωσε ένας Εφτανήσιος), τόδειξε όλα τα έγγραφα και όρκον, κι αυτός τάστειλε του ίδιου Σουλτάνου και του έλεγε να τον συγχωρέση, ότι θα κιντυνέψη το βασίλειόν του, και αυτός να διαλύση όλα αυτά, να δώση νιζάμι.
Αφού έγραψε ο Γώγος 'σ το Σούλι, ήρθε ο Αγο Βάσιαρης, ο αρχιστράτηγος του Αλήπασα, πολλά φρόνιμος και γενναίος, ήρθε με πολλούς αξιωματικούς, και Σουλιώτες ο Νότη Μπότζαρης, Νάση Φωτομάρας, Μάρκο Μπότζαρης και άλλοι αξιωματικοί.Του Μάρκου τον πατέρα τον είχε σκοτώση ο Γώγος εις την Αρτα- τον έβαλε ο Αλήπασας- και είχαν όχτρια με τον Γώγον. Οταν ήρθε εις το Πέτα φιλήθηκαν με τον Γώγον αυτός και ο Νότης και είπαν '"Ο,τι είχε γίνη τότε και σκότωσες τον άνθρωπό μας, σ' έβαλε ο τύραγνος.Αυτά τώρα αλησμονήθηκαν και εις το εξής είμαστε φίλοι και αδελφοί. Και να τηράξωμεν το έργον τούτο".

Ο Κυριάκος Σιμόπουλος *Ιδεολογία και Αξιοπιστία του Μακρυγιάννη* λέει τα εξής : Ο γνήσια λαϊκός ψυχισμός του Μακρυγιάννη, το κάλλος του απροσποίητου και πηγαίου, το στηλιτευτικό ύφος του αδιάφθορου, η φήμη του ευαγγελιστή της αρετής και του πατριωτισμού, έχουν περιβάλλει το έργο του με τέτοια αίγλη που αντιστέκεται σε κάθε αμφισβήτηση και δυσχεραίνει την ψύχραιμη ανατομία και αποτίμηση, δημιουργώντας ακόμα και συναισθηματικές αναστολές.

Ο Μακρυγιάννης είναι ειλικρινής αλλά όχι αντικειμενικός, αυθόρμητος αλλά όχι πάντοτε αξιόπιστος, ακέραιος αλλά όχι ανεπηρέαστος. Υπάρχει παρρησία και αρετή αλλά συχνά όχι φερεγγυότητα. Δίνει παραστατικά την ατμόσφαιρα αλλά όχι το ακριβές περίγραμμα, προσφέρει μια εκδοχή του γεγονότος, με τη δική του όραση, αλλά όχι το αυθεντικό γεγονός. Ο Μακρυγιάννης γράφει μαχόμενος και δημηγορώντας.

Η συμμετοχή του στο διχασμό και μάλιστα στις ένοπλες αιματηρές συγκρούσεις δεν επιτρέπει νηφαλιότητα. Ο ίδιος ωστόσο ορκίζεται πως θα αποκαλύψει την αλήθεια και μόνο την αλήθεια. ….Αν είμαι τίμιος άνθρωπος, θέλω γράψει την αλήθεια, καθώς έγιναν τα πράγματα οπού θα σημειώσω. Εγώ την αλήθεια θα την ειπώ γυμνή……. Πιστεύει πως γράφει ιστορία και όχι απομνημονεύματα, ό ίδιος άλλωστε αποκαλεί *ιστορικόν* τα χειρόγραφα του.

Για τον Μακρυγιάννη, πρότυπο του πατριωτισμού, της ανδρείας και της τιμής ήταν ο οπλαρχηγός της Άρτας Γώγος Μπακόλας, ο πρώτος δάσκαλος του στα άρματα. Χάριτες του χρωστάει η πατρίς έλεγε, τίμιος άνθρωπος και γενναίος πατριώτης και αγαθός. Αλλά δεν σημειώνει πουθενά ότι ο πραγματικά ανδρείος Γώγος Μπακόλας προσχώρησε στους Τούρκους ύστερα από την καταστροφή του Πέτα και, όπως γράφει ο Τρικούπης, *ως Τούρκος έκτοτε διέμεινε μέχρι τέλους της ζωής του*.

Το μένος του στρέφεται ιδιαιτέρως εναντίον των Κολοκοτρωναίων. Ήταν αντίπαλοι στον εμφύλιο πόλεμο, σκοτώθηκε κι ένας γιός του Κολοκοτρώνη, πρωταγωνιστής ο Μακρυγιάννης σ’ εκείνη την αδελφοκτόνο διαμάχη. Ευδιάκριτη στη σκληρή πολεμική του η προσωπική εμπάθεια που παρασύρεται ακόμα και σε υπερβολές ή ανακρίβειες. Κατηγορεί τον Κολοκοτρώνη ότι αγωνιζόταν με επαίσχυντα μέσα για να περιορισθούν τα σύνορα της Ελλάδος στη Πελοπόννησο. Τον κατηγορεί και για πλουτισμό.

Με όλο που γράφει τις αναμνήσεις του χρόνια πολλά ύστερα από τα γεγονότα, δεν μπορεί να τα αντικρούσει με νηφαλιότητα. Ούτε υποψία αυτοελέγχου, πουθενά ενδοιασμός, ούτε ίχνος μεταμέλειας. Ρίχτηκε στο πόλεμο με ορμή και λύσσα, απαράλλαχτα όπως πολέμησε τους Τούρκους. Χειρότερα ακόμα. Με αγριότερο μίσος και κυρίως με καταφρόνηση. Στους Τούρκους αναγνωρίζει ανδρεία και περηφάνεια, στους αδελφούς, τους χθεσινούς συντρόφους και τώρα θανάσιμους εχθρούς, όχι. Όλοι δειλοί και ανάξιοι. Ο Νικηταράς, οι Κολοκοτρωναίοι, οι Αρκαδιανοί. Είναι επιλήσμων, εμπαθής και άδικος. Αναφέρεται στο φόνο του γιού του Θ. Κολοκοτρώνη κατά τον εμφύλιο και σχολιάζει με απροσδόκητη εμπάθεια, πως αυτό είναι το αίμα το Κολοκοτρωνέικο που χύθηκε για τη λευτεριά της Ελλάδος. Για τους φημισμένους πολεμιστές της Αρκαδιάς που τον πολέμησαν, γράφει πως όλα – όλα τα κατορθώματα τους ήταν που σκότωσαν *δυό ψωροτούρκους ντόπιους*.

Οι νίκες του στον εμφύλιο περιγράφονται με θριαμβευτική αυταρέσκεια, αλαζονεία και αγαλλίαση. Και επιλέγει με καυχησιά *τότε η διοίκηση και το Βουλευτικόν μ’ έκαμαν αντιστράτηγον και μου χάρισαν κι ένα άλογον*. Ωστόσο, ο εμφυλιοπολεμικός παροξυσμός του Μακρυγιάννη, οι αποχαλινωτικοί πανηγυρισμοί για τους αδελφοκτόνους άθλους του έχουν ένα ψυχολογικό υπόβαθρο. Την εσωτερική ανάγκη να δικαιωθεί για την προσωπική του εμπλοκή. Γράφει και ξαναγράφει πως παρακινήθηκε από πατριωτισμό.

Άπειρος ο Μακρυγιάννης, χρηστός και φιλότιμος, συνεπής αγωνιστής και αγνός πατριώτης, παρασύρθηκε στον χείμαρρο του εμφυλίου πολέμου. Ο φανατισμός, οι προκαταλήψεις και τα προσωπικά παθήματα σκοτίζουν την κρίση του όταν αναφέρεται στα αίτια του αδελφοσπαραγμού. Αλλά το σκηνικό, τα περιστατικά, οι λεπτομέρειες, οι προσωπικές εμπειρίες, οι σκηνές βίας και απανθρωπιάς είναι στοιχεία αυθεντικά και εικονογραφούνται με αυθορμητισμό και ειλικρίνεια. Έχουν μάλιστα γνησιότητα ιστορικής πηγής οι μαρτυρίες της τραγωδίας του εμφυλίου πολέμου επειδή η πολιτική διχόνοια κορυφώνεται τη στιγμή ακριβώς που η αρμάδα του Ιμπραήμ ζυγώνει στις ακτές του Μωριά.

Δεν έχουν περάσει ούτε διακόσια χρόνια ακόμη και αυτό το κουβάρι από συμμαχίες, αλισβερίσια, προδοσίες,συμμαχίες, εμφυλίους παραμένει αξεδιάλυτο. Τι σήμαινε γι αυτούς τους ανθρώπους πατρίδα, τι σήμαινε τιμή, ανδρεία,έθνος, έλληνες, τι σήμαινε προσωπικό συμφέρον και τι εθνικό ? τη μια στιγμή πολεμούσαν σαν λιοντάρια και την άλλη υποχωρούσαν σαν λαγοί, κάναν "καπάκια" με τους Τούρκους ήταν μισθοφόροι του Αλή Πασά και σκοτωνόντουσαν μεταξύ τους, από τη μια δίναν όρκους στο ευαγγέλιο και απ' την άλλη κλέβανε περιουσίες. Πολεμούσαν πότε για τη πατρίδα αλλά και πότε για πληρωμή των ανδρών τους. Υπήρχε βέβαια και η "μπέσα" το φιλότιμο και όλοι ανεξαιρέτως θέλανε τη λευτεριά όμως ο καθένας είχε τη δική του γνώμη για το τι μπορεί να κάνει κάποιος τη λευτεριά !