Δευτέρα 21 Νοεμβρίου 2011

Θέατρο: Αμερικάνικος βούβαλος, Ντέϊβιντ Μάμετ



Ενας τύπος χαρτοπαίκτης μικροαπατεώνας διατηρεί παλιατζίδικο και συγκεντρώνει εκεί όλο το αφάν-γκατέ από ομότεχνους και ομογάλακτους.
Η φιλία μεταξύ τους στηρίζεται στις κοινές απόψεις για τη ζωή: οποιαδήποτε εργασία είναι σκλαβιά, μπορεί κάποιος με την εξυπνάδα να πιάσει την καλή αν τον βοηθήσει και η τύχη, οι πλούσιοι και μορφωμένοι είναι ξενέρωτοι και αδελφές.
Όλη μέρα τριγυρίζουν στο "μαγαζί" λέγοντας εξυπνάδες, εκτονώνοντας τον φιγουρατζίδικο ανδρισμό τους και ψάχνοντας τρόπο να βρούνε τη χήνα με τα χρυσά αυγά !
Γι αυτούς η ζωή είναι ένα παιχνίδι όπου κερδίζει ο πιο ψύχραιμος, ο πιο έξυπνος κι ο πιό θαρραλέος, ο πιο μάγκας δηλαδή...
Η φιλία αυτή έχει βέβαια κάποιους ηθικούς κανόνες: η μπέσα ? η τιμιότητα ? ο ανδρισμός ?
Για παράδειγμα η φιλία που έχει ο Ντόν με τον Μπόμπυ. Ο Ντόν είναι ο μάγκας παλαιοπώλης. Τον Μπόμπυ τον περιμάζεψε από την μέγκενη των ναρκωτικών και του έδωσε ένα πιάτο φαϊ και κάποιο χαρτζιλίκι. Με το αζημίωτο όμως! Τον στέλνει πολύ εύκολα να "μπουκάρει" σ΄ένα σπίτι όπου ξέρει ότι υπάρχουν πολύτιμα νομίσματα. Η σχέση τους δηλ είναι περισσότερο οικονομική παρά φιλική. Ομως την τελευταία στιγμή αρπάζει την ευκαιρία ο "εξυπνότερος" δάσκαλος και παίρνει εκείνος τη δουλειά.Στο παιχνίδι μπαίνει και κάποιος Φλέτσερ ο οποίος την κοπανάει συμπτωματικά ή σκόπιμα δεν ξέρουμε ακριβώς, το περιστατικό όμως γίνεται αφορμή για ένα γαϊτανάκι από παρεξηγήσεις !
Ο δάσκαλος λοιπόν λειτουργεί σαν καταλύτης ανάμεσα στους άλλους δύο : βίαιος, νευρικός, προπετής, εξυπνάκιας, φαλλοκράτης, επιπόλαιος, τυχοδιώκτης, ματαιόδοξος, βίαιος, θρασύς του φταίνε όλοι και όλα, ζεί σ' έναν κόσμο όπου δεν του φτάνει, δεν του αρκεί και κτυπάει απ' τον έναν τοίχο στον άλλο απεγνωσμένα, σαν μύγα κλεισμένη σ' ένα κουτί !
Βγάζει επιπόλαια κακία (σαν μικρό παιδί) κι αμέσως μετά ζητάει συγνώμη, αναστατώνεται, ξεσπάει, φωνάζει, βρίζει σαν υστερικός. Είναι η προσωποποίηση, μάλλον η παρωδία του επιτυχημένου : ντυμένος σαν δανδής, δεν έχει δουλέψει ποτέ του, αρπάζει τις ευκαιρίες. Ο χρόνος του είναι πολύ πιο σύντομος απ' των άλλων...Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο δάσκαλος είναι το μοντέλο του ανθρώπου που επιζητάει ο καπιταλισμός !
Ο δάσκαλος είναι ένας έξυπνος τυχοδιώκτης μικροαπατεώνας. Υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσε να είναι ένα επιτυχημένο στέλεχος επιχείρησης. Για παράδειγμα αντί για την καλικατζούρα μιας υποτιθέμενης διάρρηξης θα μπορούσε να σχεδιάζει ένα project για μια έρευνα αγοράς. Οι αναλογίες είναι οι ίδιες. Ο Ντον αντί για κλέφτης μαγαζάτορας θα μπορούσε να είναι αφεντικό μεγάλης επιχείρησης. Οι όροι του ανταγωνισμού θα ήταν οι ίδιοι, οι ανθρώπινες σχέσεις επίσης, το ίδιο λυσσαλέο πάθος για αρπαγή, για ρίξιμο του άλλου, για ψέμματα. Ο Μπόμπυ αντιστοιχεί στον μόνιμα ριγμένο υπάλληλο που κάνει τα πάντα-λέει ψέμματα, προφασίζεται συνεχώς κάτι-για να βγάλει τον επιούσιο. Είναι πάντα το παιδί για τα θελήματα, ο άνθρωπος της καρπαζιάς, γι αυτό αγωνίζεται με όλα τα μέσα να επιζήσει. Δεν έχει το πνευματικό υπόβαθρο των υπόλοιπων γι αυτό κάνει οτιδήποτε για να τον λυπούνται απ' τη μιά και απ' την άλλη με κάποιο τρόπο να τους αποσπάει ένα χαρτζιλίκι, γιατί ξέρει ότι στο τέλος στην μοιρασιά θα είναι πάντα ριγμένος. Όμως η ανωτερότητα του πνευματικού επιπέδου των άλλων δεν τους εμποδίζει να καταλήγουν στη συμπεριφορά του ανθρώπου των σπηλαίων όταν καταλαβαίνουν ότι ο Μπόμπυ δεν παίζει το παιχνίδι τους και τότε τον αντιμετωπίζουν με τη χειρότερη βία που υπάρχει...
Τι δεν πάει όμως τελικά καλά ? Γιατί στο τέλος ο δάσκαλος αρχίζει να σπάει το μαγαζί του Ντον (ένα σωρό άχρηστα πράγματα δηλαδή) και διακηρύσσει ότι δεν υπάρχει Νόμος-δεν υπάρχει σωστό και λάθος-δεν υπάρχει φιλία-σκατά ρε πούστη όλα !
Τι έκανε τον Μπόμπυ να πεί ψέμματα επανειλημένα στον Ντον- για να του τραβάει λεφτά ?
Αλλά και τι έκανε τον Ντον να κοροϊδέψει τον Μπόμπυ και να δώσει τη δουλειά στο δάσκαλο ?
Τι έκανε και τον δάσκαλο να είναι καχύποπτος με όλους? Πρώτα με τον Μπόμπυ, μετά με τον Φλέτσερ, μετά με τη Ρούθυ.
Είν' αυτό που έχει αναποδογυρίσει την Ευρώπη ! Είν' αυτό που έχει οδηγήσει εκατομμύρια συνανθρώπους μας στους σκουπιδοτενεκέδες των μεγάλων πόλεων. Είν' αυτό που ανεβοκατεβάζει κυβερνήσεις συνεργασίας, συμπαρατάξεις. Είναι αυτό που δεκαπλασιάζεται  σε μια νύχτα με μια φράση.
Είν' αυτό που κάνει τον άνθρωπο να ξεχνάει ιδεολογίες, ανθρωπισμό, αλληλεγγύη.
Είν' αυτό που αγοράζεται φθηνά και πουλιέται ακριβά απ' τις τράπεζες.
Είν' αυτό που παίρνει τα ύψη όταν συμβαίνει μια καταστροφή !
Είν' αυτό που δίνει αξία σε ψεύτικα λερωμένα κωλόχαρτα και μηδενίζει την αξία ενός ωραίου πίνακα ή της μαστοριάς ενός ανθρώπου.
Είν' αυτό που ολοένα δημιουργεί παρεξηγήσεις ανάμεσα στους ανθρώπους.
-Δεν ήταν ανάγκη ευχαριστώ πολύ.
-Πόσο κάνει τώρα αυτό το δώρο ?
-Που ν' αποσκοπεί άραγε μ' αυτό το δώρο ?
-Για να μου κάνει τέτοιο δώρο άρα μ'αγαπάει πολύ !
-Ο άντρας πρέπει να πληρώνει πάντα !
-Ο καλοντυμένος άνθρωπος δείχνει πάντα από καλή γενιά !
-Δεν θέλω να τον απολύσω γιατί θα πληρώσω μεγάλη αποζημίωση.
-Αγαπιόμαστε αλλά ας κάνουμε και μιά διαθήκη
-Εγώ κερνάω πάντα κι αυτοί  ποτέ !
-Είναι η ώρα να πληρώσουμε. Κάνε το κορόϊδο.
-Θα σε κοιτάξω στα γεράματά σου αν μου γράψεις το σπίτι...
Συμφέρον, κέρδος, εξοικονόμιση, πληρωμή, αποζημίωση, συμψηφισμός, αποταμίευση, επένδυση, αγορά, ζημία....

Τρίτη 15 Νοεμβρίου 2011

Σινεμά : Ταρκόφσκι 2

Μια κινηματογραφική ταινία ή ένα βιβλίο, καταξιώνεται μέσα μας, στο βαθμό που δημιουργεί μια ωραία συζήτηση, δηλ κάποια ερωτηματικά,κάποιες εντυπώσεις, κάποια πράγματα που θέλουμε οπωσδήποτε να τα ανακοινώσουμε !
Δεν είναι ότι απαραίτητα αυτή η συζήτηση γίνεται ανάμεσα σε φίλους ή κατά μόνας που λέει ο λόγος, αλλά οπωσδήποτε με τον έναν ή τον άλλον τρόπο μια ταινία δημιουργεί μέσα μας μια μικρή αναστάτωση... Οχι απαραίτητα πάντα, όμως για μένα έτσι κρίνεται μια αξιόλογη ταινία.
Ας πούμε το solaris απ' τη στιγμή που την είδα-πριν είκοσι χρόνια- χωρίς να σκεφτώ ή να συζητήσω τίποτε ήξερα ότι: "εδώ κάτι γίνεται".
Το σενάριο της ταινίας είναι βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Στανισλάβ Λέμ και πράγματι αυτό είναι μια γερή βάση για να χτιστεί ένα έργο τέχνης !
Το θυμίζω λίγο : "ένας επιστήμονας ψυκολόγος στέλνεται σ'ένα διαστημικό σταθμό που βρίσκεται δίπλα σ' έναν παράξενο πλανήτη τον solaris για να συνθέσει μια πραγματογνωμοσύνη σχετικά με το αν πρέπει ή όχι να συνεχιστεί το project, αφού μια σειρά από περίεργα γεγονότα που έχουν συμβεί στο πλήρωμα του σταθμού έχουν ανησυχήσει τους ιθύνοντες. Ο τύπος εμφανίζεται σκληρός και σκωπτικός απέναντι σε κάποιο φυγάδα απ' τον διαστημικό σταθμό και δείχνει να θέλει να ξεκαθαρίσει γρήγορα την κατάσταση καθ'ότι τον ενδιαφέρει πολύ να περικόψει περιττά έξοδα... Ολ' αυτά παρ'όλο που έχει χάσει την πολύ όμορφη γυναίκα του και ίσως θα περίμενε κανείς να είναι περισσότερο ευαίσθητος.
Κάποια στιγμή φτάνει λοιπόν στο σταθμό με μεγάλη περιέργεια κι εκεί αντιμετωπίζει μια περίεργη κατάσταση όπου ένας απ' τους τρείς του πληρώματος έχει αυτοκτονήσει, ενώ οι υπόλοιποι είναι μάλλον "λαλημένοι" πάντως όχι πολύ φυσιολογικοί! Το πιο περίεργο όμως είναι ότι στο σταθμό κυκλοφορούν και άλλα άτομα αγνώστου προέλευσης.Σιγά, σιγά διαπιστώνει ιδίοις όμασι την "πραγματικότητα": ο πλανήτης solaris έχει την ικανότητα με μια περίεργη τηλεπάθεια να υλοποιεί τα φανταστικά πρόσωπα που μπορεί να σκεφτούν οι αστροναύτες.Ομως αυτά που προκύπτουν δεν είναι είδωλα,ψεύτικα δηλαδή, αλλά απολύτως καλές απομιμήσεις. Μόνο που έχουν εν μέρει ανθρώπινες ιδιότητες, δεν έχουν αίμα αλλά ένα διαφορετιό υγρό και δεν θυμούνται πολλά πράγματα εκτός απ' αυτά που τους μαθαίνουν οι παλιότεροι.Το υλικό τους δεν είναι σάρκα και οστά αλλά ένα καλό υποκατάστατο.Παρ'όλ' αυτά τη δουλειά τους την κάνουν, δηλαδή υλοποιούν οποιοδήποτε κρυφό πόθο η αναπληρώνουν μια απώλεια...
Ο πρωταγωνιστής κι αυτός πέφτει θύμα αυτής της "φάρσας" και έτσι μπροστά του εμφανίζεται η χαμένη γυναίκα του. Στην αρχή αντιδρά και την βάζει σ'έναν πύραυλο με προορισμό το αχανές άπειρο, όταν όμως ξαναεμφανίζεται δεν αντιστέκεται και αφήνεται στη ψευδαίσθηση της επανένωσης...
Οταν ο πιο ψυχρός τεχνοκράτης συνεργάτης του διαστημικού σταθμού τον φέρνει απέναντι στην "πραγματική" πραγματικότητα και όχι σ' αυτή πού ήθελε να βρίσκεται και μάλιστα καρφώνει στην Χάριτα (το όνομα της γυναίκας του) την αλήθεια ότι δεν είναι εκείνη η πραγματική Χάρις και πως όλο αυτό είναι μια απάτη εκείνη δεν διστάζει από τις τύψεις και την κατάθλιψη ν' αυτοκτονήσει. Μάταια όμως γιατί της είναι αδύνατο να πεθάνει παρ' όλο που βιώνει ολόκληρη την οδυνηρή εμπειρία της νεκρανάστασης.
Από κει και πέρα εγείρονται ένα σωρό ερωτήματα και αφορμές για συζήτηση του τύπου : τι αγαπάμε πραγματικά, κάτι ιδεατό που έχουμε στο μυαλό μας ή μια αυτόνομη, ανεξάρτητη προσωπικότητα που βρίσκεται εκτός από μας, όμως έχει κάποια στοιχεία που θα θέλαμε να έχουμε ή που τα θαυμάζουμε?
Τι είναι αγαπητός άνθρωπος για μας? ένα σύνολο από ιδιότητες που ανταποκρίνονται στις ανάγκες μας ή ένα αυτόνομο όν με δική του συνείδηση, που έχει επίγνωση της ελευθερίας του και δρά αυθόρμητα και όχι απαραίτητα κάτω από τη δική μας καθοδήγηση?
Τι ερωτευόμαστε και τι αγαπάμε πραγματικά? ερωτευόμαστε τα τραύματά μας ? μπορεί κάποιος ν' αγαπήσει κάποιον άλλον αν δεν αγαπάει τον εαυτό του? Οταν ερωτευόμαστε κάτι δικό μας ή κάτι που μας μοιάζει απόλυτα και τίποτε άλλο μήπως αυτό λέγεται "αυνανισμός" ?
Η ταινία απαντά ότι: αγάπη είναι τα καλά αισθήματα για κάτι, κάποιον που θαυμάζουμε, έχει δική του ελευθερία βούλησης(ή τουλάχιστον έτσι μας φαίνεται) και που προτιμά την καταστροφή από το να μας εξαπατά !
Αν το δούμε φιλοσοφικά το πράγμα,ένας άνθρωπος που βρίσκεται σε απομόνωση είναι φυσικό να δημιουργεί υποκατάστατα ανθρώπινης παρουσίας γιατί στην πραγματικότητα εκείνο που έχουμε απόλυτα ανάγκη είναι η ανθρώπινη επαφή.Αλλά αυτό αφορά και οποιαδήποτε ανθρώπινη έκφραση. Ας πούμε ότι κάποιος δημιουργεί ένα κατασκεύασμα: ένα έργο τέχνης, ένα σύγγραμμα.Με την πάροδο του χρόνου αυτό το πράγμα αυτονομείται κι ενώ είναι κατι δικό μας σε λίγο φαίνεται σα να το έχει φτιάξει άλλος.Διατηρεί όμως την προσωπική μας σφραγίδα.Ισως να φταίει το γεγονός ότι ο χρόνος αλλάζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε !Κάτι λοιπόν που βρίσκεται έξω από μάς, δείχνει να έχει τη δική του ταυτότητα.Ακόμη και το ίδιο το είδωλό μας στον καθρέφτη !
Ετσι λοιπόν η Χάρις ενώ είναι ένα δημιούργημα,σιγά-σιγά στα μάτια του ψυχολόγου γίνεται κάτι ξεχωριστό, μια συμπεριφορά που στο βάθος-βάθος αναμένει του φαίνεται αυθόρμητη...Προφανώς,τα ανθρωποειδή δεν έχουν ιδία βούληση αλλά εξαρτώνται από τους βαθύτερους πόθους του πρωταγωνιστή.
Εδώ ο Ταρκόφσκι κορυφώνει την αναζήτησή του και μας λέει ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι σκληρός και χωρίς αισθήματα. Εχει ανάγκη να αισθάνεται, να μοιράζεται, να λυπάται, να γελάει,να μιλάει έστω και απευθυνόμενος σε κάτι ψεύτικο κάτι όχι ανθρώπινο. Του δίνει αυτός ανθρώπινα στοιχεία σιγα-σιγά και το αυτονομεί ! Για παράδειγμα,κάποιος κάθεται δίπλα στο τζάκι.Πολλές φορές λένε ότι η φωτιά κάνει καλή παρέα ! έτσι είναι γιατί η φωτιά έχει ανθρώπινες ιδιότητες: τη ζεστασιά,την κίνηση, τα αυθόρμητα ξεσπάσματα αλλά και την ηρεμία, το τσούκου-τσούκου ψιθύρισμα... Όμως ενώ κυρίως εξαρτάται από αυτόν : αν δηλ. της βάλει ξύλα, αν σκαλίσει λίγο τα κάρβουνα,εν τούτοις του φαίνεται ότι έχει δικό της μπαϊράκι και κάνει τα δικά της.
Φαίνονται ιδεαλιστικά όλ' αυτά, όμως ο Στανισλάβ Λεμ έχει φτιάξει ένα τόσο έξυπνο αφήγημα, με ευρήματα όπως η Χάρις που δεν είναι ούτε ακριβώς φαντασίωση ούτε τεχνητό κατασκεύασμα -αλλά αυθύπαρκτο όν με συνείδηση κσι δυνατότητα αυτοκαταστροφής- και συνεπώς δεν υπάρχουν επιχειρήματα ότι η ταινία ασχολείται με μη υπαρκτά πράγματα.Ιδεαλισμός είναι το φιλοσοφικό ρεύμα που πρεσβεύει ότι μόνο η συνείδηση έχει πραγματική υπόσταση και ότι ο υλικός κόσμος είναι προϊόν των αισθήσεων,παραστάσεων και αντιλήψεων.
Το σενάριο του Λεμ παίζει μ'αυτό : τι γίνεται όταν ο πολύ υποκειμενικός "κόσμος" του ανθρώπου υλοποιείται ?
Η ταινία απέβη προφητική αφού και τα κοινωνικά δίκτυα, τα blogs αλλά και η virtual reality αποσκοπούν στην υποκατάσταση αυτής της παλιότερης αλληλεγγύης,άμεσης επαφής,κοινωνικότητας,εύκολης γνωριμίας κ.λ.π.
Ο πρωταγωνιστής λοιπόν έπρεπε να βρεθεί εκεί μακριά από τη γή, για να διαπιστώσει το κενό του, την μοναξιά του, την ανάγκη του για αισθήματα.Επίσης έπρεπε να βρεθεί εκεί για να νοιώσει πόσο πραγματικά όμορφη είναι η γή ! η σκηνή με το χαρτί που βάζουν στον αεραγωγό για να τους θυμίζει το θρόϊσμα των φύλλων είναι φοβερή !
Και όταν επιστρέφει στη γή αυτός ο σκληρός, ο πρακτικός, ο λογιστής είναι τόσο μανιασμένος γι αγάπη...

Σάββατο 12 Νοεμβρίου 2011

Σινεμά: Ταρκόφσκι 1



"Εν αρχή ήν ο λόγος" έτσι λέει ένα παιδάκι στη "θυσία" και μ' αυτό τον τρόπο ο Αντρέϊ Ταρκόφσκι καθορίζει το πλαίσιο ενός έργου τέχνης.¨Οσο αφαιρετικό και να είναι το καλλιτέχνημα αν δεν έχει λόγο ύπαρξης, άν δεν έχει μια αιτιολογία ή ένα αφήγημα από πίσω, ένα σενάριο, ένα λογοτέχνημα τότε μάταια προσπαθεί να δέσει το γλυκό, οι εικόνες δεν έχουν συνοχή και ενότητα.Το έλεγε ο Andrea Pasienza σε μια συνέντευξή του, το τρομερό παιδί της παραπλήσιας με τον κινηματογράφο τέχνης του κόμικ, ότι αν δεν έχεις κάτι να πεις τότε δεν έχει νόημα να κάνεις κόμικ.
Εχει λοιπόν κάτι να πει ο Ταρκόφσκι! Ομως η ουσία της τέχνης του δεν είναι μόνο ο λόγος, η ποίηση,η συζήτηση για την ύπαρξη και τη ζωή,αλλά το γεγονός ότι πέτυχε η αισθητική του να είναι ταυτόχρονα και ηθική!
Σπάνια ένας καλλιτέχνης σε παίρνει κυριολεκτικά απ' το χέρι, σε υποβάλλει σε μια ατμόσφαιρα μαγείας: η ησυχία,η φύση,τα δένδρα, η βροχή,οι πέτρες στο βυθό του ρυακιού,η φωτιά, οι σταγόνες,το άλογο, το όνειρο,ο χρόνος, οι αναμνήσεις, τα πρόσωπα,βιβλικά και "άγια",δίνουν μια εικόνα παραδείσου.
Ο λόγος του Ντοστογιεφσκικός,ποιητικός εκφέρεται από πρόσωπα τραγικά, που παραδέρνουν πότε στην αναζήτηση του νοήματος της ζωής και πότε στην απελπισμένη καταδίωξη των φαντασμάτων και των εμμονών τους.
Μπορεί κάποιος να συμφωνεί ή να διαφωνεί με το "μεταφυσικό" διέξοδο που δίνει στην απελπισία των ηρώων του, δηλ την πίστη, την ελπίδα, τον Θεό, το θαύμα, την αγάπη, όμως είναι τόσο αξεπέραστος ο τρόπος του, κάθε σκηνή είναι ένα θαύμα αισθητικής, ακόμη κι αν κατέληγε στην πίστη ας πούμε στον σατανά θα ήσουν υποχρεωμένος να το σεβαστείς.
Δεν κάνει κήρυγμα και δεν έχει αγκυλώσεις σε παραδοσιακές χριστιανικές προκαταλήψεις. Ας πούμε τι ωραία που παρουσιάζει τη γυναίκα: μερικές φορές την αγιοποιεί,σαν μαντόνα από πίνακα της αναγέννησης, μακριά μαλλιά, με αδρά χαρακτηριστικά,δεν διστάζει ωστόσο να την παρουσιάσει γυμνή, ερωτική, σώζει τον άντρα από την απόγνωση, τον παίρνει στην αγκαλιά της και απογειώνονται ! Αλλες φορές πάλι, δεν αντέχει να υποδύεται έναν ρόλο και να λέει ψέμματα στον άνδρα που αγαπάει.

Διαβάζω από το βιβλίο του Σωτήρη Γουνελά:"Ταρκόφσκι, ένας νοσταλγός του παράδεισου" : "Τέτοια πράγματα δεν είναι εύκολα, δεν δείχνονται ή μάλλον δεν εκφράζονται εύκολα.Η δυσκολία φαίνεται στα έργα του και από εδώ προέρχεται και η δυσκολία στην "ανάγνωσή" τους.
Σίγουρα όμως δεν "διαβάζονται" με το μυαλό. "Διαβάζονται" με μικρές εσωτερικές δονήσεις, με άφεση στο καρδιακό μίλημα του έργου, που σε πάει σε μονοπάτια πολύ μακρινά, όπου δεν χωρεί μικροψυχία. Σου μεταδίδει ένα κυμάτισμα ζωής, μια ανατριχίλα των σπλάχνων, σημάδια γραμμένα στο χώμα και στον αέρα, από άλλες εποχές, που ανεβαίνουν στην επιφάνεια όπως τα φύλλα στο νερό, λόγια που ηχούν πολλές φορές σαν ιερογλυφικά, καλώντας τη μνήμη μιας μύησης που χάθηκε ή ξεχάστηκε ή σώπασε μα πού διασώζεται ακόμη, φωνές των πραγμάτων, μιλιές των νερών και της φυλλωσιάς, χαρακιές του χρόνου και του πόνου πάνω σε πρόσωπα και δέντρα, μικρά παιδιά προάγγελους μιας αγνότερης ζωής, ήχους σιωπής και φύσης που ανεβαίνουν διακόπτοντας τη μουσική των ανθρώπων και του κόσμου, παπύρους ζωγραφισμένους απ' την καλή κι απ' την ανάποδη".

Ας δούμε και τη λεπτή σκέψη του σκηνοθέτη, όπως αναφαίνεται από το βιβλίο του: "σμιλεύοντας το χρόνο" :"Γιατί πηγαίνουν οι άνθρωποι στον κινηματογράφο? Τι τους οδηγεί σε μια σκοτεινή αίθουσα όπου παρατηρούν επί δύο ώρες το παιχνίδι των σκιών πάνω σ'ένα άσπρο πανί ? Η αναζήτηση διασκέδασης ? Η ανάγκη για κάποιο "παραισθησιογόνο" ? Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν έργα διασκεδαστικά και οργανισμοί εκμετάλλευσης του κινηματογράφου, της τηλεόρασης και κάθε άλλου θεάματος. Δεν πρέπει όμως να ξεκινήσουμε από κεί, παρά από τις ουσιαστικές αρχές που διέπουν τον κινηματογράφο και έχουν σχέση με την ανάγκη του ανθρώπου να δαμάσει και να γνωρίσει τον κόσμο. Νομίζω ότι ο λόγος για τον οποίο πηγαίνει κανείς στον κινηματογράφο είναι ο χρόνος -χρόνος χαμένος, σπαταλημένος ή προσδοκώμενος.Πηγαίνει κανείς στον κινηματογράφο για ζωντανή εμπειρία, γιατί ο κινηματογράφος, αντίθετα από τις άλλες τέχνες, διευρύνει, μεγαλώνει και πυκνώνει την εμπειρία, αλλά και την επεκτείνει σημαντικά. Αυτή είναι και η δύναμη του κινηματογράφου.Οι "στάρ", η πλοκή του έργου και η διασκέδαση δεν έχουν καμιά σχέση μαζί του.
Ποιά είναι η ουσία της δουλειάς του σκηνοθέτη ? Θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε σμίλεμα του χρόνου.Όπως ο γλύπτης παίρνει ένα κομμάτι μάρμαρο κσι, καθώς γνωρίζει μέσα του τα χαρακτηριστικά στοιχεία του τελειωμένου έργου, αφαιρεί ότι είναι περιττό, έτσι και ο κινηματογραφιστής, από ένα "κομμάτι χρόνο" που το συγκροτεί μια πελώρια και συμπαγής δέσμη ζωντανών γεγονότων, κόβει και πετάει ότι δεν του χρειάζεται, αφήνοντας μόνο όσα θα αποδειχθούν αναπόσπαστο κομμάτι της κινηματογραφικής εικόνας".