"Εν αρχή ήν ο λόγος" έτσι λέει ένα παιδάκι στη "θυσία" και μ' αυτό τον τρόπο ο Αντρέϊ Ταρκόφσκι καθορίζει το πλαίσιο ενός έργου τέχνης.¨Οσο αφαιρετικό και να είναι το καλλιτέχνημα αν δεν έχει λόγο ύπαρξης, άν δεν έχει μια αιτιολογία ή ένα αφήγημα από πίσω, ένα σενάριο, ένα λογοτέχνημα τότε μάταια προσπαθεί να δέσει το γλυκό, οι εικόνες δεν έχουν συνοχή και ενότητα.Το έλεγε ο Andrea Pasienza σε μια συνέντευξή του, το τρομερό παιδί της παραπλήσιας με τον κινηματογράφο τέχνης του κόμικ, ότι αν δεν έχεις κάτι να πεις τότε δεν έχει νόημα να κάνεις κόμικ.
Εχει λοιπόν κάτι να πει ο Ταρκόφσκι! Ομως η ουσία της τέχνης του δεν είναι μόνο ο λόγος, η ποίηση,η συζήτηση για την ύπαρξη και τη ζωή,αλλά το γεγονός ότι πέτυχε η αισθητική του να είναι ταυτόχρονα και ηθική!
Σπάνια ένας καλλιτέχνης σε παίρνει κυριολεκτικά απ' το χέρι, σε υποβάλλει σε μια ατμόσφαιρα μαγείας: η ησυχία,η φύση,τα δένδρα, η βροχή,οι πέτρες στο βυθό του ρυακιού,η φωτιά, οι σταγόνες,το άλογο, το όνειρο,ο χρόνος, οι αναμνήσεις, τα πρόσωπα,βιβλικά και "άγια",δίνουν μια εικόνα παραδείσου.
Ο λόγος του Ντοστογιεφσκικός,ποιητικός εκφέρεται από πρόσωπα τραγικά, που παραδέρνουν πότε στην αναζήτηση του νοήματος της ζωής και πότε στην απελπισμένη καταδίωξη των φαντασμάτων και των εμμονών τους.
Μπορεί κάποιος να συμφωνεί ή να διαφωνεί με το "μεταφυσικό" διέξοδο που δίνει στην απελπισία των ηρώων του, δηλ την πίστη, την ελπίδα, τον Θεό, το θαύμα, την αγάπη, όμως είναι τόσο αξεπέραστος ο τρόπος του, κάθε σκηνή είναι ένα θαύμα αισθητικής, ακόμη κι αν κατέληγε στην πίστη ας πούμε στον σατανά θα ήσουν υποχρεωμένος να το σεβαστείς.
Δεν κάνει κήρυγμα και δεν έχει αγκυλώσεις σε παραδοσιακές χριστιανικές προκαταλήψεις. Ας πούμε τι ωραία που παρουσιάζει τη γυναίκα: μερικές φορές την αγιοποιεί,σαν μαντόνα από πίνακα της αναγέννησης, μακριά μαλλιά, με αδρά χαρακτηριστικά,δεν διστάζει ωστόσο να την παρουσιάσει γυμνή, ερωτική, σώζει τον άντρα από την απόγνωση, τον παίρνει στην αγκαλιά της και απογειώνονται ! Αλλες φορές πάλι, δεν αντέχει να υποδύεται έναν ρόλο και να λέει ψέμματα στον άνδρα που αγαπάει.
Διαβάζω από το βιβλίο του Σωτήρη Γουνελά:"Ταρκόφσκι, ένας νοσταλγός του παράδεισου" : "Τέτοια πράγματα δεν είναι εύκολα, δεν δείχνονται ή μάλλον δεν εκφράζονται εύκολα.Η δυσκολία φαίνεται στα έργα του και από εδώ προέρχεται και η δυσκολία στην "ανάγνωσή" τους.
Σίγουρα όμως δεν "διαβάζονται" με το μυαλό. "Διαβάζονται" με μικρές εσωτερικές δονήσεις, με άφεση στο καρδιακό μίλημα του έργου, που σε πάει σε μονοπάτια πολύ μακρινά, όπου δεν χωρεί μικροψυχία. Σου μεταδίδει ένα κυμάτισμα ζωής, μια ανατριχίλα των σπλάχνων, σημάδια γραμμένα στο χώμα και στον αέρα, από άλλες εποχές, που ανεβαίνουν στην επιφάνεια όπως τα φύλλα στο νερό, λόγια που ηχούν πολλές φορές σαν ιερογλυφικά, καλώντας τη μνήμη μιας μύησης που χάθηκε ή ξεχάστηκε ή σώπασε μα πού διασώζεται ακόμη, φωνές των πραγμάτων, μιλιές των νερών και της φυλλωσιάς, χαρακιές του χρόνου και του πόνου πάνω σε πρόσωπα και δέντρα, μικρά παιδιά προάγγελους μιας αγνότερης ζωής, ήχους σιωπής και φύσης που ανεβαίνουν διακόπτοντας τη μουσική των ανθρώπων και του κόσμου, παπύρους ζωγραφισμένους απ' την καλή κι απ' την ανάποδη".
Ας δούμε και τη λεπτή σκέψη του σκηνοθέτη, όπως αναφαίνεται από το βιβλίο του: "σμιλεύοντας το χρόνο" :"Γιατί πηγαίνουν οι άνθρωποι στον κινηματογράφο? Τι τους οδηγεί σε μια σκοτεινή αίθουσα όπου παρατηρούν επί δύο ώρες το παιχνίδι των σκιών πάνω σ'ένα άσπρο πανί ? Η αναζήτηση διασκέδασης ? Η ανάγκη για κάποιο "παραισθησιογόνο" ? Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν έργα διασκεδαστικά και οργανισμοί εκμετάλλευσης του κινηματογράφου, της τηλεόρασης και κάθε άλλου θεάματος. Δεν πρέπει όμως να ξεκινήσουμε από κεί, παρά από τις ουσιαστικές αρχές που διέπουν τον κινηματογράφο και έχουν σχέση με την ανάγκη του ανθρώπου να δαμάσει και να γνωρίσει τον κόσμο. Νομίζω ότι ο λόγος για τον οποίο πηγαίνει κανείς στον κινηματογράφο είναι ο χρόνος -χρόνος χαμένος, σπαταλημένος ή προσδοκώμενος.Πηγαίνει κανείς στον κινηματογράφο για ζωντανή εμπειρία, γιατί ο κινηματογράφος, αντίθετα από τις άλλες τέχνες, διευρύνει, μεγαλώνει και πυκνώνει την εμπειρία, αλλά και την επεκτείνει σημαντικά. Αυτή είναι και η δύναμη του κινηματογράφου.Οι "στάρ", η πλοκή του έργου και η διασκέδαση δεν έχουν καμιά σχέση μαζί του.
Ποιά είναι η ουσία της δουλειάς του σκηνοθέτη ? Θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε σμίλεμα του χρόνου.Όπως ο γλύπτης παίρνει ένα κομμάτι μάρμαρο κσι, καθώς γνωρίζει μέσα του τα χαρακτηριστικά στοιχεία του τελειωμένου έργου, αφαιρεί ότι είναι περιττό, έτσι και ο κινηματογραφιστής, από ένα "κομμάτι χρόνο" που το συγκροτεί μια πελώρια και συμπαγής δέσμη ζωντανών γεγονότων, κόβει και πετάει ότι δεν του χρειάζεται, αφήνοντας μόνο όσα θα αποδειχθούν αναπόσπαστο κομμάτι της κινηματογραφικής εικόνας".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου